مایکل پورتر در سال ۱۹۴۷ در شهر میشیگان آمریکا متولد شد. دارای درجه مهندسی از دانشگاه پریستوم و فارغ التحصیل MBA است و دکترای خود را در سال ۱۹۷۳ از دانشگاه هاروارد دریافت کرده است.
کارهایی را که مایکل پورتر انجام داده است، در بسیاری از دانشگاه ها، بنگاه های اقتصادی و دولتهای سرتاسر جهان شناخته شده هستند. هم اکنون ایشان مدیر برنامه ای است که دانشگاه هاروارد در زمینه شناسایی و تربیت مدیران اجرایی ارشد شرکتهای بزرگ طراحی کرده است.
ایشان ۱۸ کتاب و تعداد زیادی مقاله در زمینه استراتژی رقابتی، مزایای رقابتی، مزیت رقابتی ملل و … منتشر کرده است. تاکنون شش بار برنده جایزه مککینزی دانشگاه هاروارد شده است که به مقالات برتر سال اهداء می شود. مقالات و کتاب های ایشان آمار بیشترین ارجاع را در سایت های معتبر علمی به خود اختصاص داده است.
هسته اصلی فعالیت های پورتر، رقابت و استراتژی شرکتها است. ایشان به عنوان پدر استراتژی مدرن هم شناخته میشوند و نظریاتشان در بسیاری از دانشگاه های جهان تدریس و بررسی می شود. پورتر همچنین در زمینههای دیگری نظیر توسعه اقتصادی، سیاستگذاری های زیستمحیطی و نقش شرکتها در جوامع امروزی هم مطالعات فراوانی داشته است.
Michael Porter
به تازگی پورتر تلاش در جهت شناسایی مشکلات بخش بهداشت و درمان آمریکا را کانون توجه خود قرار داده است. در همین راستا کتابی که پورتر به همراه الیزابت تیزبرگ تحت عنوان “بازسازی نظام بهداشت و درمان” منتشر کرده است به عنوان بهترین کتاب سال ۲۰۰۷ از طرف مدیران بهداشت و درمان آمریکا شناخته شد و موفق به دریافت جایزه کالج همیلتون شد. در این کتاب پورتر چارچوب استراتژیکی نوینی را جهت ارتقا نظام سلامت در آمریکا ارائه داده است. همچنین مقاله جدیدی از ایشان منتشر شده است که تحت عنوان “ارائه یک استراتژی برای اصلاح نظام بهداشت و درمان امریکا – به سوی یک سیستم مبتنی بر ارزش” در پی ایجاد اصلاحاتی در نظام بهداشت و درمان امریکا است.
مایکل پورتر علاوه بر تدریس و تحقیق و نوشتن، به عنوان یک مشاور برای کسب و کارها، دولت ها و بخش های اجتماعی هم فعال است. به عنوان مشاور استراتژیک بسیاری از شرکت های آمریکایی و بینالمللی از جمله کاترپیلار، پروکتر و گمبل، رویال داچ شل، و نیمه هادی تایوان، فعالیت کرده است. همچنین نقش پررنگی در سیاست های اقتصادی امریکا از طریق همکاری با قوه مجریه و کنگره داشته است.
در سایر کشورها هم در جهت توسعه استراتژی اقتصادهای ملی فعالیت کرده است. به عنوان مثال هم اکنون مشاور اقتصادی رئیس جمهور کره جنوبی و کشور آفریقایی رواندا نیز هست.
مایکل پورتر در سال ۲۰۰۰ موفق به اخذ درجه استاد تمامی از دانشگاه هاروارد شد که بالاترین و معتبرترین مدرک دانشگاه هاروارد به حساب میآید.
مدل پنج نیروی رقابتی پورتر
شاید خیلی از افراد پورتر را با پنج نیروی رقابتی معروفش بشناسند. این مدل برای تحلیل جذابیت یک صنعت و همینطور سوددهی آن صنعت مورد استفاده قرار میگیرد.
استراتژیهای عمومی (جنریک)
استراتژیهای عمومی (جنریک) از معروفترین نظریات پورتر است که توسط مدیران کسب و کار بسیار مورد استقبال قرار گرفت. این استراتژی در برنامههای بازاریابی نیز نقش مهمی ایفا میکند. این استراتژیها شامل استراتژی تمایز، استراتژی رهبری هزینه و استراتژی تمرکز هستند.
مزیت رقابتی
مزیت رقابتی به عنوان عاملی که کمک میکند یک سازمان یا یک محصول، در میان سایر رقبا، توسط مشتری برگزیده شود.
مفهوم گروههای استراتژیک
او با استفاده از این مفهوم، به مدیران یادآوری میکند که همه فعالان یک صنعت، الزاماً رقیب آنها محسوب نمیشوند. منطقی است که برندهای هیوندای و کیا (در صنعت خودرو) در یک گروه استراتژیک طبقهبندی شوند، اما در نظر گرفتن برندی مثل لامبورگینی در کنار آنها، چندان منطقی نیست و نه تنها کمکی به برنامهریزی استراتژیک بهتر نمیکند بلکه میتواند موجب تحلیلهای نادرست هم بشود.
زنجیره ارزش
مفهوم دیگری است که توسط مایکل پورتر به صورت فراگیر مطرح شده است، که به مجموعه عملیاتی اشاره میکند که در یک شرکت به صورت زنجیرگونه انجام میگیرد تا به خلق ارزش منجر شود.
مدل الماس
مدل الماس برای تحلیل و سنجیدن رقابتپذیری کشورها طراحی گردیده است.
- چگونه نیروهای رقابتی استراتژی را شکل می دهند؟: ۱۹۷۹
- استراتژی رقابتی: ۱۹۸۰
- مزیت رقابتی: ۱۹۹۶
- رقابت در صنایع جهانی: ۱۹۹۶
- از مزیت رقابتی به سوی استراتژی سطح شرکت: ۱۹۹۸
- استراتژی چیست؟: ۱۹۹۶
- مزیت های رقابتی ملل: ۱۹۹۰
- به سوی یک نظریه پویا در مورد استراتژی: ۱۹۹۱
- چه قدر صنایع واقعاً اهمیت دارند؟: ۱۹۹۷
- استراتژی و اینترنت: ۲۰۰۱
- استراتژی و جامعه: ۲۰۰۶
- بازسازی نظام بهداشت و درمان: ۲۰۰۶
- پنج نیروی رقابتی که استراتژی را شکل می دهند: ۲۰۰۸
- از بیان ارزش ها به سوی ایجاد و ارائه ارزش ها در نظام بهداشت جهانی: ۲۰۱۰
- ایجاد ارزش مشترک : ۲۰۱۱
- استراتژی تعریف محدودهای است که یک شرکت میخواهد در آن محدوده منحصر به فرد باشد.
- اساس استراتژی این است که انتخاب کنیم چه کارهایی را نباید انجام دهیم.
- تدوین راهبرد، عبارت است از پیوند دادن یک شرکت به محیط اطرافش.
- در نهایت، استراتژی به چیزی از جنس انسجام و پیوستگی نیاز دارد. نمیتوان در هر لحظه استراتژی را از صفر، بازآفرینی کرد.
- اگر هدف شما چیزی غیر از سودآوری باشد (بزرگ بودن، رشد سریع، رهبر و پیشتاز تکنولوژی بودن) دیر یا زود جایی سرتان به سنگ خواهد خورد.
- نوآوری بحث اصلی در حوزه خلق ثروت است.
- نخستین نکته در استراتژی این است که: شما نمیتوانید برای همه کس، همه چیز باشید.
- آینده به روی افراد و سازمانهایی که یارای گریز از جاذبه گذشته را ندارند، بسته خواهد بود.
باید عنوان کرد که پورتر منتقدانی هم دارد که دیدگاه های او را نمیپسندند. شاید بیشترین حملات انتقادی در حوزه مدیریت استراتژیک علیه پورتر صورت گرفته است. حتی از ادبیات ژورنالیستی مانند مرگ مزیت رقابتی که به نوعی کنایه مرگ ایده های پورتر در نقد او استفاده شده است. حتی شاگردان او کتاب و مقالاتی در نقد تفکرات استاد خود به نگارش در آوردهاند.
برخی از صاحب نظران در حوزه استراتژی، رویکرد پورتر در نظریه پردازی را به دلیل اینکه بر اساس یک نمونه آماری کوچک قضاوتی و عمدتا به صورت تحلیلی ارائه میشود را فاقد اعتبار و غیر قابل تعمیم می دانند (“مقاله استراتژی چیست” یک نمونه از چگونگی رویکرد پورتر در نظریه پردازی است).
نظریات او در مورد استراتژیهای رقابتی، ۵ نیرو رقابتی و جایگاهیابی(مرزهای صنعت در دنیای امروز تا حدودی نا مشخص هستند بنابراین تحلیل ۵ نیرو رقابتی مشکل می شود)، زنجیر تامین (زنجیره تامین از مرز سازمان فراتر رفته و حتی به سمت رقبا هم گسترش یافته است. مثل تامین برخی از قطعات اپل توسط سامسونگ) مدل الماس ملی و حتی مفهوم مزیت رقابتی به شدت توسط برخی محققان مورد انتقاد قرار گرفته است (منبع).