در این مقاله، وب‌سایت ایران استراتژیست به این موضوع می‌پردازد که چه زمانی نقش رهبر از همیشه مهم‌تر است، رسالت رهبران در مدیریت بحران چیست و رهبران چه نقشی در جهت‌گیری‌های استراتژیک کسبوکارها در شرایط بحران دارند. در واقع، نقش رهبری استراتژیک در مدیریت بحران را بررسی می‌کند.
آیا موانع و بحران‌ها همیشه مخرب و بازدارنده‌اند؟
البته که نمی‌توان با قطعیت پاسخ بلی یا خیر داد. اما اگر کمی بیشتر فکر کنیم شاید بتوانیم بگوییم خیر. اگر به بازی‌های رایانه‌ای توجه کنیم، یک اتفاق مشترک بین همه آن‌ها وجود دارد؛ این که هر گاه در بازی با موقعیت خطرناک یا مشکلی روبرو شویم، می‌دانیم که مسیر درست را طی می‌کنیم و حتی پس از مقابله و رفع آن مشکل از درستی مسیر و هدف‌مان مطمئن‌تر می‌شویم.
حتی اگر به دنیای افسانه‌ها وارد شویم، هر داستان در انتها با یک مشکل خیلی بزرگ مواجه است که فقط به دست یک نفر یعنی قهرمان داستان حل می‌شود. آیا رهبران همان قهرمانان مدیریت بحران ها در دنیای واقعی هستند؟
رهبران بزرگ چگونه رهبران بزرگ شدند؟
بخشی از توانایی مقابله با بحران‌ها و ناشناخته‌ها بالقوه در ذات انسان است اما بخش بزرگ‌تر آن آموختنی و اکتسابی است. افرادی که توانایی مدیریت عدم قطعیت‌ها را دارند، خلاق‌ترند و توانایی بالاتری برای تبدیل عدم قطعیت‌ها به فرصت‌ها دارند. البته این طور نیست که بگوییم رهبران می‌توانند به راحتی با بحران‌ها مقابله کنند. همانطور که شیمیدان بزرگ بن فرینگا (برنده جایزه نوبل سال ۲۰۱۶) گفت: در بحران‌ها به خودتان اجازه دهید تا چند ساعت یا چند روز احساس ناامیدی کنید، اما بعد از آن از خود بپرسید:
-
چه چیزی می‌توانم از آن یاد بگیرم؟
-
قدم بعدی که می‌توانم روی آن کار کنم چیست؟
در واقع ناامیدی جزئی از بازی است، به جای این‌که برای از دست دادن چیزی در امروز، خودمان را سرزنش کنیم، به این بیندیشیم که گرچه امروز باختیم اما می‌توانیم برنده فردا باشیم.
«اکثر مردم موانع را تابلوی توقف می‌بینند، ولی اگر کمی دقیق‌تر شویم و روش رهبران موفق را بررسی کنیم،
معلوم می‌شود که آن‌ها پس از روبرویی با بحران‌های بزرگ است که رهبران بزرگی شده‌اند.»
کلید شکسته یا شاه‌کلید؟
همانطور که قبلا گفتیم رهبران، نقش کلیدی سازمان در بحران‌ها را دارند و مدیریت بحران بر عهده آن‌هاست. حتی می‌توان گفت موفقیت یا شکست سازمان در بحران‌ها به تصمیمات و نحوه عملکرد رهبران بستگی دارد.
برخی از کلیدهایی که در بحران‌ها می شکنند:
-
رهبران نامرئی
رهبران در بحران‌ها به شدت مشغول برگزاری جلسات متعدد و بحث درباره مشکل یا تدوین استراتژی هستند. زیرا در بحران‌های غیر قابل پیش‌بینی، نیاز به تدوین استراتژی‌های جدید و متناسب با بحران می‌باشد. همین روند باعث کمتر دیده شدن رهبران در بین کارکنان و عدم ارتباط با آن‌ها می‌شود، گویی به رهبران نامرئی تبدیل می‌شوند.
-
ارتباطات سخت
بسیاری از بحران‌ها به دنبال جریان‌های غیرقابل‌پیش‌بینی رخ می‌دهند. در این شرایط مدیران از صراحت خودداری می‌کنند، چرا که ممکن است بعدا ثابت شود که اشتباه می‌کرده‌اند. حتی این رفتار می‌تواند ناشی از ترس آن‌ها باشد. نتیجه این رفتار چیزی نیست جز ارتباطات رسمی و نادرست که تنها نتیجه آن افزایش فاصله بین اعضای سازمان است.
-
انفجار ارتباطات
در بسیاری موارد افراد سازمان ابتدا درگیر بحران نمی‌شوند، ولی پس از مدتی به یک‌باره انفجار درگیری با بحران پیش می‌آید؛ همه افراد درمورد جنبه‌های مختلف بحران به هم ایمیل می‌دهند، جلسات متعدد بحران برگزار می‌گردد؛ به‌طوری‌که کار اصلی افراد سازمان به صحبت درمورد بحران تبدیل می شود؛ البته نتیجه این حد از درگیری یک‌باره با بحران چیزی نیست جز فرسودگی و غبار انبوهی از اطلاعات.
برخی شاه‌کلید‌های موفقیت رهبران در بحران
-
دیده شوید، هدفمند و قابل اعتماد باشید:
با افراد خود ارتباط برقرار کرده و اهمیت تیم‌های‌تان را به آن‌ها و خودتان یادآوری و دلایل اهمیت ارتباطات را مشخص کنید.
-
اصل «قصد فرمانده»:
ژنرال هلموث ون مولتک ایده «قصد فرمانده» را برای پیشروی موثر یک سازمان در شرایط جنگ ارائه داد. در این راهکار تنها هدف اصلی و منطقی فرمانده با اعضا به اشتراک گذاشته می‌شود و به افراد اجازه داده می‌شود که از هر تاکتیکی برای رسیدن به اهداف، استفاده کنند. نتیجه آن تمرکز بیشتر بر اجرا و کاهش تاخیر زمانی است. درست است که در این اصل به تفویض اختیارات به زیردستان پرداخته شده، اما هنوز بخشی از سبک اقتدارگرایانه (مناسب‌ترین سبک رهبری در شرایط بحران) است.
-
بوروکراسی را کنار بگذارید:
در شرایط بحرانی بوروکراسی به کار نمی‌آید. در این شرایط نیاز به تشکیل گروه‌هایی دارید که از اطلاعات به روز استفاده می‌کنند و به اجماع می‌رسند. مزیت استفاده از این روش در انعطاف‌پذیری آن و استفاده از اطلاعات به روز برای تغییر تصمیمات است.
-
از تهدیدها، فرصت بسازید:
بحران‌های بزرگ همیشه با تغییرات بزرگ همراهند، چرا که پس از هر بحران بزرگ، نگرش ها، رفتارها و نیاز‌های مشتریان شما تغییر خواهد کرد. پس هیچ گاه فراموش نکنید که همیشه بحران‌ها با فرصت‌های جدید برای نوآوری همراهند. پس حتی در سخت‌ترین بحران ها هم جایی برای خلاقیت و نوآوری در نظر بگیرید، چرا که موفقیت و نقطه تمایز شما در آن‌ها است.
عبور از پرتگاه
اما آخرین و مهم‌ترین نکته: در تمام طول تاریخ، بین رهبران موفق فقط یک ویژگی است که خودنمایی می‌کند. آن‌ها از همان ابتدا رویایی را در سر پروراندند، به رویای‌شان باور داشتند، تمام تلاش خود را برای رسیدن به این آرمان به‌کار گرفتند و توانستند افراد هم‌باور را با خود همراه کنند و اهمیت نداشت چند بحران بزرگ و کوچک بر سر راه آن‌ها قرار بگیرند. آن‌ها فقط خواستند و باور داشتند که می‌توانند، آری باور داشتند! باور داشتند!
